Dicle ÖNEY - Sevim ÇİZER
ÖZET
18. yüzyıldan itibaren İngiltere’de seramik üretimi, zanaattan endüstriye dönüşmüştür. Bunlar arasında en önemli kuruluş, 1759’da, İngiliz çömlekçi Josiah Wedgwood tarafından kurulmuş Wedgwood fabrikasıdır. Bu makale; kuruluşundan itibaren, İngiliz seramik endüstrisinin yıldızı Wedgwood firmasının 20. Yüzyıl başında iflasın eşiğine gelmesi ve tasarımcısı Daisy Makeig-Jones’in yarattığı “Masal Diyarı Lüsterleri” serisi ile yeniden yaşama dönüşünün öyküsüdür.
Anahtar Kelimeler Daisy Makeig-Jones, Masal Diyarı Lüsterleri, Wedgwood
GİRİŞ
20. yüzyılın başlarında, İngiltere’de yaşamış olan Daisy Makeig-Jones, yaşadığı dönemde kadına yüklenen klasik rollerin dışına çıkabilmek için mücadeleci bir tavırla İngiltere’nin en büyük fabrikası sayılan Wedgwood’da, dönemin estetik anlayışının dışındaki, sıra dışı tasarımlarıyla ilgi çekmiş az sayıda kadın tasarımcıdan biridir. Bu makale, 18. yüzyıl’da Wedgwood’un İngiliz seramik endüstrisindeki yerini, sektörde çalışan kadın tasarımcıları ve asıl olarak da Daisy Jones’un kısa yaşam öyküsünü, sanat anlayışının eserlerine olan etkisini ve özellikle de Masal Diyarı lüsterlerini tanıtmak üzerine odaklanmıştır.
18. YÜZYILDA İNGİLİZ SERAMİK ENDÜSTRİSİNDE WEDGWOOD’UN YERİ
18. yüzyıldan itibaren İngiltere’nin seramik üretimi, zanaattan endüstriye dönüşmüştür. Seramik endüstrisinin merkezi, Galler sınırına yakın Kuzey Stafforshire’dır. Bunlar arasında en önemli kuruluş olan Wedgwood firması, 1759’da, geleneksel çömlekçilik mesleğini beş kuşak boyunca devam ettiren bir ailenin beşinci kuşağı olan Josiah Wedgwood tarafından kurulmuştur.
Josiah Wedgwood, seramik endüstrisinde buhar gücünün kullanılması, motorlu tornanın icadı, hammaddelerin taşınması için kara yollarının ve su kanallarının yapılması, fabrikasyon üretim tekniklerinde devrimler yapmak ve dünya çapında yeni ürünler geliştirmek için sistematik bilimsel araştırma merkezi kurulması gibi birçok alanda öncü olmuştur (Yüksel, 2011, s. 4).
Wedgwood ayrıca, doğrudan posta, para iade garantisi, seyahat eden satıcılar, ücretsiz teslimat, bir tane alana bedava verme ve resimli katalog fikirleri gibi modern pazarlamanın mucidi olarak kabul edilmektedir.
Wedgwood’un bu başarıları sayesinde fabrika kısa sürede Staffordshire’ın en büyük üretici kuruluşlarından biri haline gelir. İlerleyen zamanlarda teknik anlamda birçok ilke daha imza atar. Wedgwood çoğunlukla, renklendirilmiş, pekişen bünyeli ve üzeri beyaz aplike dekorlu “jasperware” olarak adlandırılan ürünleriyle tanınır. Bu ürünler 1775 yılından bu yana fabrikada kesintisiz olarak üretilmektedir.
1910 yılında, Stafforshire’da bulunan Hanley, Burslem, Fenton, Longton, Stoke ve Tunstall’dan oluşan altı çömlekçi kasabasının birleşimiyle Stoke-on-Trent kenti ortaya çıkmıştır. Josiah Wedgwood’un büyük büyük torunu ve Wedgwood fabrikalarının beşinci yöneticisi olan Cecil Wedgwood, şehrin belediye başkanlığına seçilmiştir (Mulvey, 2010, s. 50). Böylece, seramik endüstrisinin merkezinin yönetimi de Wedgwood aile mensuplarına geçmiştir.
Josiah Wedgwood ve sonraki kuşakların gerçekleştirdiği, teknik ve tasarım alanındaki birçok yeniliğin yansıra, bir sosyal reformcu olarak, kölelik karşıtlığı ile çalışma ve iş sağlığı, işçi hakları, işçilerin eğitimi vb. konulardaki öncülükleri de üretimleri kadar kayda değerdir. Çünkü kurucu Josiah Wedgwood’un, özellikle çalışan kadınların eğitimine verdiği önem nedeniyle, Wedgwood tasarım stüdyolarındaki dekor tasarımcısı kadınların mutlaka sanat eğitimi almaları şartı bulunmaktaydı.
18. YÜZYIL İNGİLİZ SERAMİK ENDÜSTRİSİNDE KADIN TASARIMCILAR
18. yüzyılda geçekleşen Sanayi Devrimi, ardından Sanat ve Zanaat “Art and Craft” Hareketi ile kadınların endüstride çalışmaları gündeme gelmiştir. Ancak Viktorya Dönemi’nin getirdiği toplumsal baskılardan biri olan kadının yalnızca ev işlerinden ya da aile işlerinden sorumlu olması durumu nedeniyle kadınlara ev dışında çalışma imkânı verilmesi birçok alanda tartışma konusu olmuştur.
Buna karşın, orta sınıftan gelen kadınlar için sanatsal çalışmanın çekiciliği ve ilgi görmesi, 1842 gibi erken bir tarihte, Londra'da Kadın Tasarım Okulu'nun kurulmasıyla aktif olarak teşvik edilmiştir. Bu okul, 13 ila 30 yaşları arasındaki kadınları sanat ve tasarım kariyerlerine hazırlamak için tasarım eğitimi vermiştir. (Callen, 1984, s. 3).
Ancak “Sanat ve Zanaat” Hareketi çoğunlukla cinsiyet ayrımcı önyargılara yenilmiş ve Londra’daki tasarım locaları da kadın tasarımcıları dışlamıştır. Şöyleki; Bir kuruluşta yetenekli kadın tasarımcıların nicelik ve nitelik olarak varlık göstermeye başlaması, eleştirmenler tarafından “Tuzu kuru ailelerin el sanatlarıyla uğraşan ve el sanatlarını bir ek gelir kaynağı ya da boş vakitleri değerlendirme olarak gören bu arada değerli malzemeleri de israf eden kızları” olarak aşağılanmalarına neden olmuştur (Shiner, 2018, s. 337).
Bütün bu olumsuz toplumsal yaklaşımlara rağmen, seramik üretimi zanaattan endüstriye dönüştüğünden itibaren kadınlar üretim sürecinde daha geniş bir çalışma alanı bulmaya başlamışlardır. 1870'lere gelindiğinde, bu alanda kariyer arayan kadınlar için çok daha büyük fırsatlar ortaya çıkmıştır. (Callen, 1984, s. 3)
O dönem seramik endüstrisinde, erkeklerle kadınlar arasında bir iş bölümü oluşturulmuştu. Yine Cinsiyete bağlı bir ayrımcılıkla kadın işleri; daldırma, transfer baskı, el dekoru, yaldız işçiliği, taş baskıcılık, temizleme gibi işlerle sınırlandırılmıştı. Kadınların sanatsal yeteneklerinin ve tasarımcı olmalarının genel kabul görmesi, ancak 19. yüzyılda ve ilk defa Royal Doulton ve Minton fabrikalarında gerçekleşebilmiştir ancak sanat eğitiminde kadınlara yüzeysel tasarım ve dekor tasarımı öğretilirken erkeklere biçim tasarımı öğretilmekteydi (Buckley, 1989, s. 257).
İki savaş arası tarihlerde ise kadın tasarımcıların sayısı birden artmıştır. Bunların belli başlıları; Royal Dalton fabrikasının tasarımcıları Vera Huggins, Peggy Davies, Joan Cowper, Doris Johnson, ve Agnete Hoy; Wedgwood fabrikasının ise Millicent Taplin, Star Wedgwood, Daisy Makeig-Jones, Grace Barnsley ve Ada Ismen, 19. yüzyılda da Louise Powell’dır. Ancak burada dikkat çeken şey, çoğu kadın tasarımcının babası, büyükbabası, eşi vb. ailesinden bir erkeğin seramik üretiminin içinde olmalarıdır. Ayrıca bu kadınlar orta sınıf ailelere mensuptular ve büyük çoğunluğu sanat eğitimi almıştır. İki dünya savaşı arası, aynı zamanda, İngiliz çalışan kadınının ekonomik ve sosyal anlamda hak ve özgürlüklerinin arttığı bir dönemdir.
19. yüzyıl boyunca yenilik konusunda enerjisi azalan Wedgwood firmasının 20. yüzyıl başlarında yaratıcı ve taze soluklu ürünlerle yenilenmeye ve canlanmaya ihtiyacı vardı. 18. yüzyılın ürünleri klasik biçim ve dekorlarıyla, uyumlu olgun renkleriyle 20. yüzyıl başına dek Wedgwood’u ayakta tutmuşlardı. Ancak firma, dünya savaşı öncesi oluşan zor mali koşullar nedeniyle finans sıkıntısı çekmeye başladı ve iflasla yüz yüze geldi. Çözüm ise geleneksel üretimden uzaklaşıp, serbest tasarımcılar istihdam ederek, klasik biçimler üzerine yeni tasarımlarla yeni koleksiyonlar oluşturmaktı. Wedgwood parlak ve albenili lüster malzeme ile boyanmış fantastik- masalsı dekorlarla lüks ve seçkinci bir üretime yöneldi. Açıkçası bu ürünler savaşın maddi ve manevi sıkıntılarını yaşayan toplumdaki ruh halini de iyi değerlendiriyordu.
WEDGWOOD’UN LÜSTERLİ İŞLERİ
19. yüzyıldan itibaren Lüsterli işler, Staffordshire’da yaygınlaşmaya başlamıştı. Josiah Wedgwood da bu sedef görünümlü ve yanar dönerli pembe ve beyaz lüsterleri deniz kabuğu biçimli tabaklara ve kaselere uyguladı. Sedef lüsterler bizmut nitrattan üretilmekteydi. Wedgwood, ayrıca 1805'te John Hanckok tarafından, 1800’lerde Spode’de geliştirilen gümüş görünümlü platin yaldızı da ürünlerinde kullanmaya başladı. John Hancock (1758-1877) kariyerine Royal Derby fabrikasında başlamış ve çeşitli firmalarda çalıştıktan sonra 1816’da Wedgwood’un Etruria işletmesinde, sır üstü boyaların üretildiği bölümün müdürü olmuştur ve emekli olana kadar bu bölümde birçok pigment ve pigment karışımları hazırlamıştır. Wedgwood’da çalışmaya başlamadan önce Spode firması adına birçok lüster araştırması ve denemesi de yapmıştır. Bunlar arasında platin yaldız da vardır. John Hanckok’un geliştirdiği bakır ve gümüş lüsterler, 1820’lerden itibaren Wedgwood ürünleri üzerinde seri biçimde üretilmiştir.
TASARIMCI DAİSY MAKEİG- JONES VE MASAL DİYARI LÜSTERLERİ
İlginç ve farklı bir tasarımcı olan ve “Daisy” takma adlı Susannah Margaretta Makeig-Jones 1909’da,
1. Dünya Savaşı öncesinin sıkıntılı ve karamsar ortamında, Wedgwood fabrikasında çalışmaya başlamış; onun müthiş düş gücü ve yenilikçi tasarımları, Wedgwood, ürünlerinin teknik başarısı ile birleşince firmanın yeniden yıldızını parlatmıştır.
Görsel 1: Daisy Makeig- Jones, 1913
31 Aralık 1881 yılında Yorkshire’da kuzey Rotherham’a yakın Wath-upon-Dearne kasabasında doğan Jones, aralarında çok sayıda din adamının da bulunduğu toprak sahibi soylulardan ve çiftçilerden oluşan köklü bir soydan gelmekteydi. Babası William Makeig- Jones ise aynı kasabada doktor olarak görev yapmaktaydı. Yedi çocuğun en büyüğü olan Daisy’nin üç erkek ve üç kız kardeşi vardı. Orta sınıf bir ailenin çocuğu olarak mürebbiye eşliğinde evde başlayan eğitimine, okul çağına geldiğinde iki kadın tarafından yönetilen Rugby yakınlarındaki yatılı bir okulda devam etmiştir. Sanat derslerini, erkek çocukların gidebildiği Rugby Devlet Sanat Okulu’nda görev yapan ve ilerideki yıllarda onun sanatsal yeteneğinin gelişimine önemli katkılar sağlayacak olan Bay Lindsay’dan alır. Aile, 1899’da, Dr. Jones’in işi nedeniyle Devon’daki Torquay’a taşınır. Torquay Sanat Okulu’na başlayan Daisy, aynı zamanda evde kendine hazırladığı stüdyo ortamında çalışır ve sıklıkla ailesini ziyarete gelen Bay Lindsay, onu çalışmaları konusunda desteklemeye devam eder.
İngiltere’de kadınların özgürleşmesinin kademeli olarak yolunun açıldığı, oy hakkı fikrinin doğduğu ve bekâr kadınlar üzerinde haksız baskı oluşturan Viktorya dönemi yasaklarına karşı başkaldırıların yaşandığı bir dönemdir. Bu durum, orta sınıfa mensup, baba evinden uzaklaşıp çalışarak ve para kazanarak ekonomik özgürlüğe kavuşmayı bekleyen bekâr kadınlar ile toplumdan sürgün edilmiş kadınlar için olağan dışıdır. Bu son gelişmeler ile birlikte Daisy’nin ebeveynleri, genç ve kararlı kızlarının sanatsal yetenekleri uğruna kendi yolunu çizme eğilimini ön gördüklerinden endişeleri artmıştır. Uzak akrabaları olan papaz Archibald Sorby, o dönemde Wedgwood’un Etruria fabrika müdürü olan Cecil Wedgwood ile arkadaştır. Sorby, aileye Daisy’nin Wedgwood fabrikasında seramik tasarımcısı olarak çalışmasını önerir. Daisy, büyük bir heyecanla Cecil Wedgwood’a, bir mektup yazarak, kendisinin tasarımcısı olarak fabrikada çalışıp çalışamayacağını sorar. Daisiy’in mektubu Cecil Wedgwood’a ulaştığında, Wedgwood cevap olarak; seramik üretiminin temel ilkelerini ve sürecini anlamasının ve çeşitli tekniklerde ustalaşmasının gerekliliğini vurgular. Ayrıca başarılı bir tasarımcı olmak için işin mutfağı olan el dekoru bölümünde stajyer ressam olarak başlaması gerektiğini belirtir. Bu cevap üzerine Daisy, 1909'da Stajyer tasarımcı olarak Wedgwood'a katılmak için Staffordshire'a gider (Fontaines, 1975, s. 22-25).
Ham kilden bitmiş ürüne kadar çeşitli üretim aşamalarına kısa bir giriş yaptıktan sonra, sanat yönetmeni John Goodwin ve Dekor Müdürü Godfrey Hammersley’in gözetimi altında seramik dekor tekniklerinde ustalaşmak için doğrudan okuldan gelen gençlerle aynı bölümde çalışır. O dönemde iyi bir sanatçı ve tasarımcı olan James Hodgkiss tasarım şefidir ve dekor atölyesi çalışanlarını eğitmektedir. Daisy, iki yıl boyunca genç çırakların yanında üretimi ve dekor tekniklerini öğrenir. Ağustos 1911’de birkaç aylığına, John Goodwin’in stüdyosunda ve gözetiminde sofra takımları tasarlar (Fontaines, 1975, s. 26). 1912 yılında ise, Hans Andersen’in meşhur masalı “Parmak Kız”ın ilüstrasyonlarını sekizgen tatlı tabakları ve kâseler için tasarlar. Bu tasarımlar altı yıl sonra masal diyarı lüsterlerinde yeniden kullanılmıştır. 1913’de ise Uzak Doğu ejderhaları ve diğer başka figürler tasarlar (Fontaines, 1975, s. 45).
Görsel 2: Parmak Kız Figürlü Sekizgen Tabak
1914 yılının Ocak ayında, James Hodgkiss’in ofisinin yanında kendine verilen özel stüdyoda, yüksek maaşlı, tam yetkili tasarımcı olarak çalışmaya başlar. Hodgkiss’in stüdyosunda, en iyi ressamlardan oluşan bir ekip çalışmaktadır. Daisy, sulu boya tekniği ile eskizler yapan ekibi yakından izlemekte ancak eskizlerde istediği etki elde edilmişse onun onayından geçmektedir. Bu çalışmalar sır üstü dekor ve Masal Diyarı lüsterlerinin temelini oluşturmuştur (Fontaines, 1975, s. 26).
Wedgwood’un hali hazırda üretimde olan renkli lüsterlerine ilginin artması ile birlikte, Daisy lüsterlere gösterilen bu ilgiden yeni tasarımlar geliştirerek yararlanır. Çocuk masallarındaki manzaralar ve karakterler lüster çalışmalarının başlangıcını oluşturur. Önceleri, düşük dereceli bünyeden yapılan kreş sofra takımları üzerine çalıştığı manzaralar içindeki iyilik perileri, küçük sakallı ve sivri başlıklı adamlar vb. gibi benzer figürleri, kemik porseleninden yapılan ürünler üzerine, lüster ve altın yaldız kullanarak üretir. Böylelikle ilk masal diyarı lüsterleri, 1915 yılının sonlarına doğru ortaya çıkar.
Görsel 3: Kreş Sofra Takımları, 1915
Elfler, İrlanda ve Yunan mitolojilerinde yer alan bazı karakterlerin yanı sıra kelebekler, örümcekler, sinek kuşları, saksağanlar, sülünler, tavşanlar, köpekler ve geyikler gibi hayvanlar, tasarımlarının belli başlı konularını oluşturur. Ayrıca, Suriye, İran, Irak, Mısır, Japonya, Çin ve Anadolu coğrafyalarına ait farklı dönemlerde ortaya çıkmış figürleri de kullanmıştır. Örneğin, İran’da 12.yy filozof ve şairi olan Nizami-i Gencevi’nin şiirlerinden yola çıkarak, yaşamdan sahneleri oryantalist bir tavırla tasarımlarının merkezine yerleştirmiştir. Sırasıyla diğer örnekler ise 11. ve 12. yüzyıl Fustat (Kahire’nin eski adı) lüsterli seramiklerinden, İznik çinilerinde yer alan motiflerden esinlenerek gerçekleştirdiği tasarımlardır.
Görsel 4: Nizami-i Gencevi’den Esinlenilerek Tasarlanmış Kase
Daisy’nin masallara olan hayranlığı çocukluk yıllarına dayanmaktadır. Klasik masalların dışında dönemin İskoç asıllı şiir, roman ve hikâye yazarı Andrew Lang’in “Renkli Masal Kitapları” kardeşlerine okuduğu bir masal serisidir (Fontaines, 1975, s. 24.) Bu serinin ilüstrasyonlarını yapan Henry Justice Ford’un çizimleri Daisy’nin dikkatini çekmiştir. Özellikle Henry Justice Ford’un Goblinleri’ni sıklıkla kullandığı görülmektedir. Goblinler, genellikle daha grotesk olarak tasvir edilseler de, boy bakımından iblisler gibidirler. Altın ve mücevher konusunda açgözlüdürler ve genellikle kötü niyetlidirler. Daisy'nin Goblinleri, sivri kulaklı ve sarı veya turuncu gözlere sahip kanatlı yaratıklardır (Irvine, 2021). Daisy’in tasarımlarında yer alan hayaletler, periler, Kewpie bebekleri ve iblisler gibi tüm fantastik karakterli yaratıkların karanlık bir yüzü olduğu, sanatçının eserlerini yorumlayan birçok yazar tarafından dile getirilmektedir.
Görsel 5: Çan İplerine Asılı Goblin ve Peri Tasvirli Vazo, 1917
a) b)
Görsel 6: “Firbolgs I&Thumbelina” adlı Kase ve Detayı, Çap 12 cm
“Alis Harikalar Diyarında” masalının ilüstratörü John Tenniel ve “Charlemagne’ın kızı”nın öyküsünü anlatan “Croquemitaine Efsanesi”nin ilüstratörü Gustave Doré, Arthur Rackham, Edmund Dulac ve Danimarkalı Kay Nielsen gibi ilüstrasyonun altın çağının en iyi sanatçıların eserlerine duyduğu hayranlık, Doğuya özgü egzotik orman manzaralarına olan ilgisi ile birleşerek “Masal Diyarı” lüster tasarımlarının gelişmesi ve çeşitlenmesini sağlar.
a) b)
Görsel 7: Daisy Jones’un “Gostly Wood” (Hayalet Ormanı) adlı eseri, detayı ve esinlendiği Gustave Dorénin “Corpse Candles” isimli çizimi
a) b)
Görsel 8: “Magribi Dumanı ve Kurdelalar” (Moorish Smoke and Ribbons) adlı kase, 21,5x9,5 cm
Daisy Jones’un dekorlarını yaparken kullandığı malzeme, koyu renk sırlı zeminler üzerinde sır-üstü rezinat lüsterleridir. Onun çizimleri gravür ustalarınca bakır levhalara oyulmakta ve bunlar üzerine sır-üstü boyalar sürülerek üzerine transfer kâğıtları bastırılıp seramik yüzeylere transfer edilmekteydi. Bu baskılar bir tür kontur görevi görüyor ve desenler rezinat lüsterleri ile renklendiriliyordu. Altın, gümüş ve bakır yaldızlar da lüsterler ile birlikte kullanılıyordu.
1921 yılına gelindiğinde, Masal diyarı lüsterleri, Wedgwood’un en çok satan ürünleri haline geldi. Bu sebeple Wedgwood, Daisy Jones’un ürünlerinin görsellerini ve her bir ürünün hikâyesini içeren tanıtım kataloğu bastırmıştır.
Görsel 9: Wegdwood’un 1921 yılında yayımladığı Masal Ülkesi (Fairyland) Lüsterlerini tanıtan resimli katalog
Farklı disiplinlerde de tasarımları olan Jones, Wedgwood’un iki yüzüncü yıl kutlama töreni için özel bir tasarım yapmıştır. Bu tasarım Wedgwood’un üretimi olan ve bu isimle özdeşleşmiş “Portland Vazosu” biçimli tören kıyafetleridir. Bu kıyafetler tören sırasında kadın çalışanlar tarafından giyilerek gösteriler yapılmıştır.
Görsel 10: 1931 yılında gerçekleşen Wedgwood’un iki yüzüncü yıl dönemi kutlamaları ve Daisy ile tasarladığı Portland Vazosu kostümlü kadınlar
1929 yılına gelindiğinde ise, Wedgwood, lüks sayılan, altın, gümüş ve bakır yaldızların kullanıldığı lüster üretiminde kısıntıya gitmek zorunda kaldı. Bu üretimin azaltılmasındaki sebeplerden biri, 1929 yılında, İngiltere’de yaşanan ve “Wall Street” ismiyle bilinen borsa krizi ve ekonomik çöküştür. Diğer sebepler arasında, 20. Yüzyılın başlarında sanat hareketlerindeki değişim, Art Deco’dan uzaklaşma, Kübizmin etkisi ile birlikte değişen moda ve beğenidir. Buna bağlı olarak, Daisy’nin “Masal Ülkesi Lüster”li işlerine duyulan ilgi de kaybolmaya başlamıştır. Bir diğer sebep ise 1930 yılında 5. Josiah Wedgwood’un fabrika yönetimine geçmesi sayılabilir. Çünkü 5. Josiah Wedgwood, söz konusu beğenilerin değişmesine bağlı olarak fabrikadaki tasarım ve üretimlerde bir dizi değişikliğe gitmiş ve lüster üretiminin devamını desteklememiştir. Bu kötüye gidiş sürecinin sonunda, 1931 yılında, Daisy Makeig-Jones yeni yönetim tarafından emekli olmaya zorlanmıştır.
Zoraki de olsa, fabrikadan ayrılarak emekli olmak durumunda kalan Daisy Jones, daha öncede ilgi duyduğu bahçe peyzajı işlerine yönelmiş, 1945 yılında yaşama veda etmiştir.
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Avrupa seramik endüstrisinin gelişiminde önemli bir rolü olan Wedgwood Seramik Fabrikası’nda, 1909-1931 yılları arasında çalışmış kadın tasarımcılardan Daisy Makeig- Jones’un tasarımcı kimliği, ait olduğu döneme göre üç önemli konu üzerinden değerlendirilebilir. İlki, İngiltere’de başlayan Sanayi Devrimi ile birlikte başta Wedgwood olmak üzere fabrikaların artan iş gücü ihtiyacı karşısında kadın işçileri istihdam etmeye başlamasıdır. Ancak Viktorya Dönemi’nin toplumsal baskısı ve kadın çalışma hak ve özgürlüklerinin henüz elde edilemeyişi nedeniyle birçok fabrika, kadınların çalışma alanlarını sınırlandırmıştır. Tasarım bölümleri yalnızca erkek bireylerin istihdamına açıktır. Jones, bu tabuları kırmış ve sınırlı sayıdaki kadın tasarımcının arasında yer almıştır. Wedgwood’ta çalıştığı dönemde Birinci Dünya Savaşı’nın çıkması, tüm ülkenin ekonomik kriz yaşamasına sebep olmuş, başta çalıştığı fabrika olmak üzere seramik sektöründeki satışlar sekteye uğramıştır. İkinci önemli nokta, Jones’un tasarımları sayesinde Wedgwood’un bu buhranlı dönemi daha az zararla aşmış olmasıdır. Ayrıca, dönemin tasarım anlayışından farklı ve ilginç çalışmalar üretmesi de bir diğer değerlendirme konusudur.
Köklü bir üretim geçmişine sahip olan Wegdwood’un tarihsel süreçteki uzun soluklu üretimlerine bakıldığında Jones’un tasarımlarının çok kısa bir dönemi kapsadığı görülmektedir. Ancak içinde bulunduğu dönemin koşulları ile kıyaslandığında, onun büyük başarılar elde ettiğini söylemek mümkündür.
Daisy’nin ölümünden yıllar sonra, Una Des Fontaines tarafından yazılan ve 1975 yılında yayımlanan “Wedgwood Fairyland Luster, The Work of Daisy Makeig-Jones” isimli kitap sayesinde, “Masal Diyarı lüsterleri” yeniden ilgi odağı olmuştur. Günümüzde, koleksiyonerler tarafından toplanmış birçok eser, müzayedelerde çok yüksek rakamlarla el değiştirmektedir. Ayrıca, başta Victorya & Albert Müzesi, “Wedgwood Koleksiyonu” ve Viyana Dekoratif Sanatlar Müzesi gibi birçok müzede Daisy Jones’un eserleri sergilenmektedir.
KAYNAKÇA
Buckley, C. (1989). 'The Noblesse of the Banks': Craft Hierarchies, Gender Divisions, and the Roles of Women Paintresses and Designers in the British Pottery Industry 1890-1939. Journal of Design History, Vol. 2, No. 4 . Oxford University Press on behalf of Design History Society . Haziran 18, 2021 tarihinde https://www.jstor.org/stable/1315666 adresinden alındı
Callen, A. (1984). Sexual Division Of Labor In The Arts and Crafts Movement. Autumn, Vol. 5 No. 2. Woman's Art Journal, Old City Publishing. Haziran 23, 2021 tarihinde https://www.jstor.org/stable/1357958 adresinden alındı
Fontaines, U. D. (1975). Wedgwood Fairyland Luster, The Work of Daisy Makeig-Jones. London-New York, England-USA: Sotheby Parke Bernet. doi:ISBN 0 85667 022 7
Irvine, L. (2020, Temmuz 14). Women in the Potteries – Art & Industry. Art and Crafts Tour: https://artsandcraftstours.com/blog/women-in-the-potteries-art-industry adresinden alındı
Irvine, L. (2021, Mart 25). Firing Miss Daisy. Wiener Museum of Decorative Arts WMODA: https://www.wmoda.com/firing-miss-daisy/ adresinden alındı
Mulvey, P. (2010). The Political Life of Josiah C. Wedgwood, Land, Liberty and Empire, 1872-1943. Suffolk, UK.: The Royal Historical Society, The Boydell Press. doi:ISBN-978-0-86193-308-2
Shiner, L. (2018). Sanatın İcadı (5. Basım b.). (İ. Türkmen, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.doi:ISBN 978-975-539-366-7
Yüksel, İ. (2011). Wedgwood Seramikleri ve Üretimleri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Seramik ve Cam Anasanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi. doi:293278
GÖRSEL KAYNAKÇASI
Görsel 1: (Fontaines, 1975, s. 32)
Görsel 2: Madelena Antiques&Collectables. (2021). Wedgwood Fairyland Lustre Octagonal Bowl-Firbolgs. Haziran 15, 2021 tarihinde Madelena Antiques&Collectables: https://madelena.com/details-antique-wedgwood-fairyland-lustre.php?item_id=20445 adresinden alındı.
Görsel 3: (Irvine, Firing Miss Daisy, 2021)
Görsel 4: Bidsquare. (2021) Wedgwood Faıryland Lustre Nızamı Pattern Daventry Bowl. Eylül 15, 2021 tarihinde Bidsquare: https://www.bidsquare.com/online-auctions/whitleys-auctioneers/wedgwood-fairyland-lustre-nizami-pattern-daventry-bowl-1609574 adresinden alındı.
Görsel 5: Madelena. (tarih yok). Wedgwood Fairyland Lustre Candlemas vase. Eylül 2, 2021 tarihinde Madelena: https://madelena.com/media5/wedgwood-fairyland-lustre-20267.html adresinden alındı.
Görsel 6 a: Tennansts Auctioneers. (2018) A Wedgwood Fairyland Lustre Firbolgs I and Thumbelina Motifs. Eylül 5, 2021 tarihinde Tennansts Auctioneers : https://bid.tennants.co.uk/m/lot-details/index/catalog/63/lot/32088?url=%2Fm%2Fview-auctions%2Fcatalog%2Fid%2F63%3Fcat%3D186 adresinden alındı.
Görsel 6 b: Wiener Museum of Decorative Arts WMODA. (2018) Daisy’s Dark Side: Eylül 15, 2021 tarihinde https://www.wmoda.com/daisys-dark-side/ adresinden alındı.
Görsel 7a: Kendrick, L. (tarih yok). Fairyland Fantasy. Temmuz 1, 2021 tarihinde Doyle, Furniture&Dekprative Arts: https://doyle.com/specialists/leigh-kendrick/stories/fairyland-fantasy adresinden alındı
Görsel 7b: Wiener Museum of Decorative Arts. (2018, Ekim 15). Daisy’s Dark Side. Haziran 15, 2021 tarihinde Wiener Museum of Decorative Arts: https://www.wmoda.com/daisys-dark-side/ adresinden alındı.
Görsel 8a:Bada Collection.(tarih yok) Wedgwood Fairyland Lustre Bowl. Eylül 15, 2021 tarihinde https://www.bada.org/object/wedgwood-fairyland-lustre-bowl-1 adresinden alındı.
Görsel 8b: (Irvine, Firing Miss Daisy, 2021)
Görsel 9: (Irvine, Firing Miss Daisy, 2021)
Görsel 10: (Fontaines, 1975, s. 31)
