Kocaeli Başiskele Yeşilkent Mahallesi’nde kurulan Sıfır Atık Tema Parkı birçok fabrika ve firma atıklarından dönüştürülen sanat eserleriyle Türkiye’de öncü oldu. Yaklaşık üç bin metrekareye yayılan park, kameriye ve deniz manzaralı oturma alanları ile keyifle vakit geçirilebilecek bir kentsel alan.
Doç. Dr. Nermin DEMİRKOL
Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Seramik Bölümü Öğretim Üyesi
Başiskele Belediye Başkanı Sayın M. Yasin Özlü’nün öncülüğünde sıfır atık, geri dönüşüm ve kazanım projeleri kapsamında Yeşilkent Mahallesi’nde kurulan Sıfır Atık Tema Parkı birçok fabrika ve firma atıklarının yoğun bir şekilde kullanılarak bu parkta sanat eserlerine dönüştürülmesi ile Türkiye’de ilk olma özelliği taşımaktadır. Proje yürütücülüğünü ve danışmanlığını Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Seramik Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Nermin Demirkol’un yaptığı Sıfır Atık Tema Parkı toplamda 2 bin 900 m2’lik alanda kurulmuş olup her biri altıgen şeklinde olan 108 m2’lik 7 bölüm içermektedir. Metal, seramik-porselen, cam, plastik, ahşap ve araba lastiği bölümlerinin dışında parkın çeşitli yerlerinde elektronik atıkların yaygın olarak kullanımı da göze çarpmaktadır. Ayrıca, 9 adet kameriye ve deniz manzaralı oturma alanları ile halkın dinlenip, keyifle vakit geçireceği bir yerdir. Bu yazıda seramik-porselen ve cam atıklardan oluşan bölümlere detaylı olarak yer verildi.
Parkın seramik ve porselen atıklar ile oluşturulan kısmında zeminde yarım asrı aşan tecrübesi ile ev serileri, otel koleksiyonları, porselen tencere ve sofra aksesuarları üretimi gerçekleştiren, üretim kapasitesi, teknolojisi ve hızlı ürün geliştirme gücüyle dünya porselen sektöründe küresel bir oyuncu olan Kütahya Porselen fabrikasının tabak, kase, fincan, kupa gibi fırından hatalı çıkan çatlak, kırık olan ve kullanılamayan porselen ürünleri ile yapılan mozaik tasarımlar yer almaktadır. Çevreye ve topluma sürdürülebilir fayda sağlama stratejisi doğrultusunda doğa ile bütünleşik olarak faaliyetlerine devam eden, bütüncül bir sürdürülebilirlik yaklaşımını benimseyen Kütahya Porselen fabrikasının bu atıkları proje danışmanlığını yapan Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Seramik Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Nermin Demirkol ve ND Sıfır Atık ve Tasarım Ekibi tarafından mozaik eserlere dönüştürüldü. Zeminde koi balıklarından oluşan akvaryum, labirent, eğri oyun, kedi formunda hazırlanan mozaik çalışmalar bulunmaktadır. Bu özel tasarımların etraflarında ise Koçtaş ve Seramiksan firmalarından elde edilen atık vitrifiye seramik karo parçaları kullanıldı. Türkiye Seramik Federasyonu, akademik bir çalışma olan ve sosyal sorumluluk projesi olan bu parka atık veya sarf malzeme desteği sağlayacak firma ve fabrikalar ile iletişim kurma konusunda büyük katkı sağladı. TSF aracılığıyla hibe olarak gelen kalekim seramik yapıştırıcılar yapılan mozaiklerin montajında kullanıldı.
Görsel 1: Kütahya Porselen San A.Ş. Fabrikasına ait Kırık ve Hatalı Porselen Tabaklardan ND Sıfır Atık ve Tasarım Ekibi Tarafından Oluşturulan Mozaik Banktan Kesit
Görsel 2: Kütahya Porselen San A.Ş. Fabrikasına ait Kırık ve Görsel 3: Kırık, Hatalı Porselenler ile ND Sıfır Atık ve Tasarım Hatalı Porselen Tabaklardan ND Sıfır Atık ve Tasarım Ekibi Ekibi Tarafından Hazırlanan Mozaik Akvaryum ve Koli Balıkları Tarafından Oluşturulan Mozaik Labirent
Başiskele Belediyesi’nde atıl durumda bulunan ahşap banklar Demirkol ve ekibi tarafından hazırlanan özel tasarımlar ile Kütahya Porselen atıkları kullanılarak mozaik eserlere dönüştü. Başiskele Belediyesi Park Bahçeler Müdürlüğü marangoz ekibi tarafından atık ahşap makaralar ve ağaç gövdeleri kullanılarak yapılan masalar Selçuklu desenleri ve akvaryum görüntülü mozaik masalara dönüştürüldü. Bu alanda bulunan duvarın ön yüzünde ise Akcoat tarafından atık seramik karolar ve atık mürekkepler kullanılarak hazırlanan dijital baskılı seramik pano bulunmaktadır. Panoda yer alan fotoğraf Feridun Hacıhasanzade tarafından çekilmiş ve Başiskele sahiline aittir. Duvarın arka tarafında ise Uşak Seramik tarafından atık seramik karolar ve atık mürekkepler kullanılarak hazırlanan dijital baskılı seramik panolar bulunmaktadır. ‘Martılar’ isimli fotoğraf Aygül Öztürk, ‘Balıkçı Teknesi’ isimli fotoğraf ise Hasan Zer tarafından çekilmiş ve Başiskele sahiline aittir.
Görsel: Kırık, Hatalı Porselenler ile Yapılan
Selçuklu Desenli Mozaik Masa
Seramik alanın etrafında bulunan mozaik kaplı mantarlar Doç. Dr. Nermin Demirkol’un Sıfır Atık ve Tasarım Ekibi tarafından özel olarak hazırlandı. Mantarların gövde ve kafaları hazırlanırken çimento yanında takviye elemanı olarak Akcoat emaye frit fırın tabanlarından çıkan blok cam atıklar kullanıldı. Mozaik kaplamalarında ise Kütahya Porselen’e ait çatlak, kırık porselen tabaklar kullanıldı.
Başiskele Belediyesi Sıfır Atık Parkı’nın cam atıklar ile oluşturulan kısmında, Akcoat, Uludağ ve Peramics firmalarının atıkları kullanıldı.
Bu bölümde bulunan kaplumbağaların tasarımları proje danışmanı Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Seramik Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Nermin Demirkol’un Sıfır Atık ve Tasarım Ekibi tarafından oluşturuldu. Kaplumbağa iskeletleri Başiskele Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü’nde bulunan metal atıklar kullanılarak Park ve Bahçeler Müdürlüğü ekipleri tarafından yapıldı. Kaplumbağaların içleri ise Akkök Holding şirketler grubu çatısı altında yer alan dünyanın lider kimyasal kaplama malzemeleri üreticisi olan Akcoat firmasının frit fırın taban moloz atıkları kullanılarak dolduruldu. Kullanılan cam bloklarda adeta değerli taşı andıran siyahtan kobalt maviye, bal rengine pek çok değişik renk bulunmaktadır. Yapılan ışıklandırma sistemi ile renkler ve cam blokların yapısı akşam çok daha net olarak gözlemlenmektedir. Firma, daha önceden moloz olarak atılan bu cam blokları sanat eseri şeklinde ilk kez Başiskele Belediyesi Sıfır Atık Parkı’nda görmekten ve kullanmaktan büyük mutluluk duymaktadır.
Görsel 4: Sıfır Atık Tema Parkı Cam Bölümü
Zeminde yer alan lotuslar Demirkol’un ekibinden heykeltraş Hüseyin Ceylan tarafından Uludağ firmasının iade veya hatalı ürün Uludağ Premium soda şişeleri kullanılarak polyester döküm ile üretildi. Firma ülkemizin çeşitli şehirlerinden bu şişeleri toplatıp Başiskele’ye ulaştırdı ve bu anlamlı eserin ortaya çıkmasına katkı sağladı. Polyester olarak gözüken bu lotusların içleri cam şişe kırıkları ile doludur.
Alanda bulunan cam mozaik kaplı banklar ise Başiskele Belediyesi’nde atıl durumda duran bankların onarılması ve üzerlerinin Peramics firmasının cam mozaik katalog atıkları ile kaplanması ile ortaya çıktı. Demirkol ve ekibi firmanın eski katalog atıkları arasından özenle seçtiği cam mozaik atıklar ile bankları kapladı. Kullanılamaz durumda olan belediyeye ait banklar yeni, estetik, sanatsal ve işlevsel bir hale geldi.
Bölümde iki adet cam şişeler ve cam mozaikler kullanılarak oluşturulan saksı bulunmaktadır. Tasarımı Doç. Dr. Nermin Demirkol’a ait olan saksıda kullanılan şişeler Uludağ firmasının iade ve hatalı soda ve su şişeleri olup, saksının alt tarafında ve üstünde kullanılan cam mozaikler Peramics firmasının eski katalog atık malzemeleridir. Saksıda kullanılan şişelerin bir kısmında led kullanıldı. Bu sayede, kobalt mavi şişelerin ışıklı etkisi ile akşamları parkta değişik bir hava esmektedir. Saksının imalatında Park Bahçeler Müdürlüğü ekipleri ve Demirkol’un ekibi görev aldı.
Görsel 5: Cam Bölümündeki Şişe Saksı ve Kaplumbağalar
Bölümde bulunan şişe ağaç, Başiskele Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü’nde bulunan atık metal çubuklar ve Uludağ firması tarafından değişik şehirlerden toplanıp Başiskele’ye gönderilen iade veya hatalı Uludağ Premium soda şişeleri ve atık yeşil soda şişeleri kullanılarak yapıldı. Ortaya konan eser Demirkol’un Sıfır Atık ve Tasarım ekibinden heykeltraş Muhammet İşçi’ye aittir. Alttan verilen ışık ile akşamları adeta canlı bir ağacı andırmaktadır.
Parkın cam bölümünde bir de kobalt mavi soda şişeleri ile kaynaşma, birleşme anlamına gelen füzyon tekniği ile oluşturulan çam ağacı bulunmaktadır. Demirkol’un ekibinden seramik sanatçısı Pakize Yavuz tarafından ortaya konan eser cam şişelerin değerlendirilmesine estetik bir örnektir. Parkın çeşitli yerlerinde de Uludağ Premium atık şişeler kullanılarak füzyon tekniği ile yapılan çiçekler mevcuttur. Parkın giriş kısmında ise, atık soda şişelerinin ezilmesi ve geri dönüşüm logosu oluşturacak şekilde kalıp üzerinde şekillendirilip 850 ºC’de füzyon fırınında ısıl işleme tabi tutulması ile Yavuz tarafından oluşturulan füzyon geri dönüşüm logosu bulunmaktadır. Cam giriş kapısı ve parkın giriş kapılarında da cam şişelerden füzyon tekniği ile oluşturulan değişik formlar ve geri dönüşüm logoları bulunmaktadır. Cam bölümünün altıgen formu da Uludağ firmasının atık kobalt mavi cam şişeleri ile oluşturulmuştur.
Atık cam şişe kullanımının güzel ve Türkiye’deki ilk örneği ise parkın orta alanında bulunan şişe yoldur. Orta alanı çevreleyen altıgen Demirkol tarafından tasarımı yapılan şişe yol ile oluşturuldu. Baklava dilimleri oluşturulacak şekilde atık şişelerin beton içerisine gömülmesi ile oluşturulan yolda şişelerin etrafı ve üst beton zemin Koçtaş seramik karo atıkları ile mozaik kaplandı. Yolun işçiliği Başiskele Belediyesi Park Bahçeler Müdürlüğü inşaat ekibi tarafından yapıldı.
Görsel 6: İade, hatalı şişeler ve atık karo parçaları ile yapılan şişe yol
30 Kasım 2022 tarihinde Sıfır Atık Tema Parkı görkemli bir lansman ile halka tanıtıldı. Tanıtım programında tüm işbirlikçi firmalara teşekkür plaket takdimi yapılırken, Doç. Dr. Nermin Demirkol’un Sıfır Atık ve Tasarım Ekibi’ne Başiskele Kaymakamı Sayın Necip Çakmak ve Başiskele Belediye Başkanı Sayın M. Yasin Özlü tarafından teşekkür belgesi takdim edildi. Yurt içi ve yurt dışından pek çok ziyaretçiyi ağırlayan Kocaeli Üniversitesi ve Başiskele Belediyesi’nin ortak projesi olan Sıfır Atık Tema Parkı, 2022 Aralık ayında Kocaeli Gazetesi tarafından ‘Yılın Çevrecisi’ kategorisinde ödüle layık görüldü.
Görsel 7: Sıfır Atık Tema Parkı Tanıtım Programında Plaket Görsel 8: Teşekkür plaketini Türkiye Seramik Federasyonu
Takdim Edilen Fabrika ve Firma Yetkilileri adına Yasemin Erçetin Akyar Başiskele Kaymakamı Necip
Çakmak’tan aldı.
Park, seramik-porselen, cam, metal, plastik, araba lastiği, ahşap, elektronik atıklardan oluşan sanat eserleri ile büyük beğeni toplamasının yanında, hem her yaş grubu için yapılan atölye çalışmaları ile öğretici hem de eğlendirici bir özelliğe sahiptir.
