Binlerce yıllık seramik geleneğini yaşatan ülkemizde çağdaş seramik sanatının ilk en büyük buluşması Uluslararası Seramik Bienali 20 Ekim 2022- 5 Ocak 2023 tarihleri arasında Bursa’da gerçekleştirildi. Türk Seramik Derneği tarafından Durma Sanat ana sponsorluğunda düzenlenen Bienal sergileri büyük ilgi gördü.
MUTLU BAŞKAYA - FATMA BATUKAN BELGE - İLHAN MARASALI
Anadolu’daki geçmişi 8 bin yıl önceye uzanan seramik sanatı, derin kökleriyle Türkiye’de bir bienali çoktan hak etmişti. Türk Seramik Derneği sanat kanadı olarak uzunca bir süredir bunun hayalini kuruyor, ancak gerekli şartları oluşturamıyorduk. Önemli bir geliri olmayan bir derneğin böyle büyük bir etkinliği sponsörsüz hayata geçirmesi mümkün değildi. Daha sonra Bienal’in Proje Koordinatörlüğü’nü üstlenecek olan seramik sanatçısı arkadaşımız Huri Aykut Ülker aracılığıyla Durma Sanat ile yollarımız kesişti. Seramik sanatına destek vermek isteyen Durma Sanat’la buluşmak Uluslararası Seramik Bienali’nin hayata geçirilmesine olanak tanıdı.
Uluslararası Seramik Bienali’nin Bursa’da doğması ve ilk edisyonunun bu kentte gerçekleştirilmesi rastlantı değildir. Çin porselenleri, İtalyan mayolikaları ve Avrupa porselenleri arasında yer alan değerli bir seramik türü olan efsanevi Osmanlı çinileri İznik-Bursa’da üretilmiştir. UNESCO Dünya Mirası alanları ve tarihi yapıları barındıran Bursa, yüzyıllar boyunca ticaretle beraber kültür aktarımının da yapıldığı İpek Yolu güzergâhının Anadolu’daki son duraklarından ve önemli merkezlerinden biridir. Bienal’i Bursa’da gerçekleştirme kararı almamızın ne kadar isabetli olduğunu da ilerleyen günlerde gördük. Hem Bursalılar hem Bienal için çevre illerden Bursa’ya gelen sanatseverler sergilere büyük ilgi gösterdi. Kentin, kültürel yaşamın canlandırılmasına yönelik hevesi ve bu konuda çalışan gönüllülerinin sinerjisi bu ilgiyi artırdı.
Uluslararası Seramik Bienali için yola çıktığımızda pandemi hala sürüyordu; nasıl gelişeceğini öngörememek ve ekonomik güçlükler bizi biraz yavaşlattı. Ama tüm paydaşlar ve destekçiler öyle gönülden sarıldılar ki, özellikle son dönemde hızlanıp çalışmaları tamamladık. Çok paydaşlı etkinliklerde paydaşlar arasında eşgüdüm ve iletişimi sağlamak kolay değildir. Proje Koordinatörümüz Huri Aykut Ülker bu iletişimi sağlamak için büyük çaba harcadı, her yere yetişmeye çalıştı. Tüm seramikçi dostlarımız, gönüllülerimiz, destekçilerimiz de ellerini taşın altına koydular.
Zamanın Ruhu: Mavi
Küratörler olarak Bienalin ana temasını “Zamanın Ruhu: Mavi” olarak belirledik. Neden derseniz; renk, günümüzde önemli bir iletişim biçimi, düşünceleri ve duyguları ifade etmenin bir yolu. Sadece sanatta değil, yaşamın tüm alanlarında renklerin etkisi göz önüne alınıyor. Küresel renk otoritesi Pantone Renk Enstitüsü de 2022 için veri tabanında olmayan yeni bir ton yarattı: Sükunetle ortaya çıkan bu mavi kişisel yaratıcılığı vurguluyor ve cesaretlendiriyor, içindeki kırmızı ise heyecan ve dinamizm katıyor. Tüm dünya pandeminin etkisiyle dönüştürücü bir dönemden geçti; kavramlar ve yaşam standartları değişti; fiziksel ve dijital yaşamlar iç içe girdi. Yapay zeka ve dijital dönüşümün damga vurduğu çağımızın zeitgeist’ine uygun bu mavi bizim için de yola çıkış noktası oldu. Bu kırmızı-mor tabanlı mavi ile seramik sanatçılarımızın yaratıcılıklarının buluşmasından harika fikirler ve özgün yapıtlar doğabileceğini düşündük. Seramik tarihinde en çok kullanılan ve ayrı bir yeri olan mavinin çağdaş seramik sanatındaki yansımalarını görmek istedik. Alman düşünür Robert Havemann’ın dediği gibi insan enerjisinin en büyük kaynağı umuttur. Hayata canlı, neşeli bir tavırla, iyimserlik ve umutla baktığımız zaman enerji dolabiliriz. Zor zamanlardan geçiyor olmamız yılgınlığa düşürmemeli bizi… Toplumsal iyileşme yolunda çok büyük bir desteğimiz var: Sanat ve yaratıcılık. Çağdaş seramik sanatçılarımızın da 2022 yılının rengi mavi ile hepimizi umuda taşıyacağına inandık.
Türk Seramik Derneği olarak bugüne kadarki tüm sanatsal etkinliklerimize katılacak sanatçılarımız için dernek üyeliği şartını gözetmiştik. Bienal için de bu değişmedi; davet edilen tüm sanatçılar TSD üyesi idi.
Kente yayılan yedi farklı sergi
Dile kolay 7 farklı sergi düzenledik. Açılış seremonileri de elbette üç güne yayıldı. Koreli sanatçılar Kim Yong Moon ve Kim Hyekyoung’un “Nimet” başlıklı performansı açılışın en renkli görüntülerini yarattı ve büyük ilgiyle izlendi. Fiziken açılışta bulunamasalar bile video mesajlarıyla yanımızda olan Uluslararası Seramik Akademisi Başkanı Torbjørn Kvasbø ve Uluslararası Plastik Sanatlar Derneği Başkanı Bedri Baykam’ın bu desteği bizim için çok değerliydi. Hazırlanmasında büyük emek harcanan bu sergileri daha çok izleyicinin görebilmesi için 20 Kasım 2022’ye kadar sürmesi gerekirken, 5 Ocak 2023’e kadar uzatma kararı aldık. Tümü de ilgiyle izlenen Bienal sergileri şunlar oldu:
“Zamanın Ruhu: Mavi”: Yüze yakın seramik sanatçısının bu tema kapsamındaki yapıtları Mimarlar Odası’nın BAOB Yerleşkesi’ndeki salonunda sergilendi.
“Macsabal Heykelleri Koleksiyonu”: Hacettepe Üniversitesi’nin koleksiyonu Tofaş Anadolu Arabaları Müzesi’nin bahçesinde gösterildi.
“Zamanın İzinde”: Türkiye Seramik Federasyonu’nun Çağdaş Türk seramiğinin tüm kuşaklarından sanatçıların yapıtlarından oluşan bu değerli koleksiyonu Hilton Oteli’nin fuayesinde sergilendi.
“Macsabal Heykelleri”: Küçük boyutlu Macsabal heykelleri Hilton Oteli’nin fuayesinde sergilendi.
“Beril Anılanmert- Kim Yong Moon sergisi”: Onur sanatçılarının yapıtlarından bir seçki Akeramos Sanat Galerisi’nde sergilendi.
“Düşler ve Arabalar”: ÇEK Sanat Merkezi genç sanatçı adaylarının çalışmalarından oluşan seramik sergisine evsahipliği yaptı. Bu sergide Bursa Uludağ, Bilecik Şeyh Edebali, Hacettepe ve Muğla Sıtkı Koçman üniversitelerinden Seramik bölümü öğrencilerinin çalışmaları izlendi.
“Benden Size”: Sibel Sevim’in takı ve seramik sergisi Uluumay Osmanlı Halk Kıyafetleri ve Takıları Müzesi’nde yer aldı.
Seramik konuşmaları ve atölyeler
Sanatseverler Bienal süresince çağdaş seramik ve seramik kültürü kapsamında çeşitli konuşmaları izleme şansı da elde etti. Aysun Çölbayır’ın moderatörlüğünü yaptığı “Üniversitelerde Seramik Eğitimi” panelinde Prof. Beril Anılanmert, Prof. Candan Dizdar Terwiel, Prof. Sevim Çizer ve Turgut Tuna konuştu. Ayrıca Turgut Tuna “Çiniden Porselene”, Figen Özden “Çiniye Adanmış Bir Ömür Turgut Tuna”, Ayşegül Türedi Özen “Seramiklerim”, Emre Zeytinoğlu “Çağdaş Sanat ve Seramik”, Emre Can “Seramik Üretiminde 3 Boyutlu Yazıcıların Kullanımı ve Sanatsal Öneriler”, Fatma Batukan Belge “Mavi Beyaz Seramikler Ekseninde Osmanlı, Uzakdoğu ve Avrupa Etkileşimleri”, Canan Temizelli “Bursa’da Çağdaş Seramik Sanatının Gelişimi”, Tülin Öztürk “Seramik Eğitimi” konularındaki konuşmalarıyla sanatseverlerle buluştu.
Uluslararası Seramik Bienali kapsamında Bursalı seramik sanatçıları da atölyelerinde seramiğe ilgi duyanlar için özel çalışmalar düzenlediler. Bunlar Figen Özden ile “Tabak üzerine Uygulamalar”, Canan Temizelli ile “Seramik Çamur Şekillendirme Temel Teknikleri”, Arzu Karayel ile “Cuerda Seca/ Black Line Tekniği”, Huri Aykut Ülker ile “Çocuk Seramik Atölyeleri” oldu.
Sinek kuşunun kanadında
Uluslararası Seramik Bienali’nin afişinde mavi zemin üzerinde yer alan sinek kuşu dikkatinizi çekmiştir; onun da özel bir anlamı var. Dünyanın en küçük kuşu olan ve kalbi büyük bir hızla atan sinek kuşlarının sonsuzluğu sembolize ettiği ve kimi mitolojilerde dünyaya ateşi getirdiğine inanılır. Seramiğin ana malzemesi kilin doğasıyla mücadele eden ve tekniğe hakim olmaya çabalayan seramikçilerin kalbi de yaratım, üretim ve fırınlama aşamalarında bir sinek kuşunun kalbi gibi atar. İşte Bienal’in afişine konan sinek kuşu, bu sanatın, kanadıyla sonsuza ulaşması dileğini taşıyordu. Biz de ilkini gerçekleştirdiğimiz Uluslararası Seramik Bienali’nin güçlenerek sürdürülmesi için elimizden geleni yapacağız. Ana sponsörümüz Durma Sanat’a- başta Fatma Durmaz Yılbirlik olmak üzere- seramiğe verdiği bu destekten dolayı teşekkür borçluyuz. Yüzyıllar boyunca önemli bir kültür merkezi olmuş Bursa’nın çağdaş sanatla buluşmasını sağlayan bir fırsat yarattılar. Ayrıca maddi-manevi desteğini esirgemeyen tüm destekçilerimize, gönüllülerimize, seramikçi dostlarımıza gönül borcumuz var. 2024 yılı için çalışmaya başladık; aynı güçlü desteği bekliyoruz.
