18. yüzyıl Qianlong Hanedanı dönemine ait nadir bir porselen Çin vazosu, Temmuz ayında Sotheby’s’in Hong Kong’daki müzayedesinde 9 milyon dolara alıcı buldu.
Derleyen: FATMA BATUKAN BELGE
Evde dolaşan evcil hayvanlar değerli porselen eşyalar için tehlike yaratabilir. Ama Avrupa’da birkaç kedi ve köpeğin yaşadığı bir evde, açık bir dolapta duran 300 yıllık nadir porselen Çin vazosu, Sotheby’s’in müzayedesine sağ salim ulaştı ve rekor bir fiyata, 9 milyon dolara satıldı.
Bu vazo, 1735–1799 arasındaki Qianlong Hanedanı döneminden kalma en zarif ve karmaşık yapıdaki porselen paıtlardan biri olarak tanımlanıyor. Sotheby’s’e göre “Çin porseleninin kayıp bir başyapıtı”. Çin el sanatlarında yüzyıllar boyunca süren yaratıcılığın doruk noktasını simgeliyor. Dış kısmında karmaşık, seladon yeşili bir kafes bulunuyor. Rokoko çiçekleriyle yangcai tarzında üretilmiş, yani Avrupa ile temastan esinlenen “yabancı renkleri” taşıyor. İçeride, geleneksel mavi-beyaz tarzda boyanmış şeftali desenli ikinci bir vazo, dış kabın dekoratif deliklerinden görülebiliyor. Seramik uzmanı Regina Krahl, Qianlong İmparatoru için üretilen bu çift duvarlı vazoları yapan imparatorluk fırınlarındaki çömlekçilerin muhtemelen en büyük teknik zorluğu yaşadıklarını söylüyor.
Bir zamanlar vazoya sahip olan İngiliz koleksiyoncunun onuruna Harry Garner Reticulated Vazosu olarak adlandırılan 278 yaşındaki seramik, 1954 yılında Sotheby’s’in müzayedesinde sadece 44 Sterlin- bugünün parasıyla yaklaşık 1.500 USD’ye satılmıştı. İki önemli Çin sanatı koleksiyoneri Sir Harry Garner ve Henry M. Knight’tan sonra vazonun uzak bir orta Avrupa ülkesinde (müzayede evi ülkeyi belirtmiyor) piyasadan 60 yıl nasıl uzak kaldığı ise bir sır. Son sahibi vazonun önemini, Hollandalı sanat danışmanı Johan Bosch van Rosenthal'i değerli eşyalarını değerlendirmeye çağırdığında öğrenmiş. Sotheby’s Asya’nın Başkanı Nicolas Chow ise “Bu olağanüstü kırılgan vazonun sayısız evcil hayvanla çevrili bir evde yarım yüzyıl hayatta kalması bir mucize” diyor.
1742 tarihli bir saray kaydına göre, Tang Ying adında bir imparatorluk fırını amiri, vazonun Çin'in güneyindeki Jingdezhen’deki şekillendirme, sırlama, pişirme ve emaye işlemlerini denetlemiş. Seramik bir süre Pekin'deki Yasak Şehir’de Cennetsel Saflık Sarayı'nda muhafaza edilmiş. 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında zengin Avrupalılar ve Amerikalılar Çin porselenlerini toplamaya başlayana kadar muhtemelen yıllarca sarayda kalmış.
New York Teknoloji Moda Enstitüsü’nde sanat tarihçi Kyunghee Pyun, 1870’lerden itibaren Afyon Savaşları’ndan sonra İmparator’un sarayında güvenliğin gevşediğini ve çalışanların imparatorluk koleksiyonundan bir şeyleri kolaylıkla çalabildiğini söylüyor. Pyun’a göre Çinli koleksiyonerler, sıradışı şekiller yerine pürüzsüz yüzeyleri tercih ettiği için vazonun saray için yapılmamış olması da olası. “İmparatorluk fırını yabancı pazarların farkındaydı, bu yüzden yeni bir şey yaratmak istediler. Bir bakıma abartılı bir şey. Bu özel seramik, Çin'in koleksiyon seramikleri zevkinden farklı ve sıra dışı” diyor.
Bu sıra dışı vazo son on yılda yeniden keşfedilerek çok büyük paralara satılan birkaç seramik objeden biri. Daha önce 2010 yılında Londra’daki bir evde bulunan bir Qianlong vazo, Çin sanat yapıtları arasında dünya rekorunu kırmış ve açık artırmada 43 milyon Sterlin’e (sonra yaklaşık 68 milyon USD) satılmıştı. 2018'de Fransa'da bir ayakkabı kutusunda bulunan başka bir 18. yüzyıl vazosu ise 16,2 milyon Avro’ya (daha sonra yaklaşık 19 milyon USD) satıldı.
